Winkelleegstand als gebiedsopgave
Bijna dagelijks staan er alarmerende berichten in de krant over de groeiende leegstand van winkels. Bijna 7 % van de winkels staat op dit moment leeg. En volgens de eigen brancheorganisatie Inretail zal die leegstand vooralsnog blijven groeien. Vooral gebieden waar het inwonertal krimpt zijn kwetsbaar. Evenals de randen van onze centra. Op de zogenaamde B- en C-locaties staat maar liefst 10% tot 15% leeg. De oorzaken van die groeiende leegstand zijn inmiddels wel bekend: internetverkoop, economische crisis, demografische veranderingen, winkelgebieden die niet langer aansluiten bij de vraag van de consument maar vooral: er zijn gewoon te veel winkels voor te weinig mensen.

De vraag voor velen is dan nu ook wat we er tegen kunnen doen. Maar is dat wel de juiste vraag? Want het gaat er wellicht niet om wat we tegen de leegstand kunnen doen, maar wat we met de beschikbare panden kunnen doen. Tegen de leegstand vechten betekent dat je met alle mogelijke middelen probeert om lege winkels weer bezet te krijgen. Dat kan succesvol zijn, want er is een heel arsenaal aan instrumenten beschikbaar om het winkelklimaat te beïnvloeden.

Maar wie de moeite neemt even in de voorgeschiedenis te duiken en om voor de aanloopstraten en centrumstraten een 'biografie' op te stellen van het gebruik van de panden en de openbare ruimte, zal ontdekken dat er ook een ander perspectief op de straat mogelijk is. Perspectieven die laten zien dat de opgave niet uitsluitend een economische opgave is, maar die laten zien dat een straat kan vragen om een infrastructurele of stedebouwkundige strategie, om een ruimtelijk-economische strategie of om een aanpak waarbij de kwaliteiten van een straat opnieuw zichtbaar worden. Panden kunnen wellicht niet alleen worden benut voor winkels, maar ook voor andere bedrijvigheid of woningen.

Winkelleegstand en erfgoed
Uitgangspunt voor een nieuwe strategie is dan het gegeven: de straat met bebouwing was er vaak al lang voordat het de winkelstraat werd zoals we die nu kennen. Dus is er ook een toekomst denkbaar zonder die continue winkelfronten, met structureel minder winkels, met andere activiteiten en op een andere manier verdeeld? Wat kan in economisch en sociaal-cultureel opzicht de betekenis zijn van een pand of een straat voor de wijk en de stad, en welke betekenis hebben erfgoed en monumentale gebouwen hierbij?

Met de gemeenten Maastricht, Bergen op Zoom, Venray, Boxmeer en Heerlen (Hoensbroek) is een aantal bijeenkomsten gehouden waarin gesproken is over de structuur van hun winkelgebied en over de te kiezen strategie en maatregelen. In workshops zijn de deelnemers vervolgens met elkaar aan de slag gegaan rondom de opgaven in één specifieke straat in de verschillende plaatsen. Het doel van dit alles: herkennen en benoemen van de opgaven en inzicht krijgen in het beschikbare instrumentarium. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed heeft in het kader van haar Visie Erfgoed en Ruimte deze bijeenkomsten georganiseerd en daarbij de samenwerking gezocht met Seinpost en mdbs.

Verhaal van de straat
In een aantal van die plaatsen blijkt dat de aanwezige cultuurhistorie van gebieden in de vorm van gebouwen, markante plekken, historische structuren gekoppeld aan verhalen over de functie van de panden en het gebied een belangrijk onderdeel van zo’n strategie kan vormen. Winkelstraten zijn vaak historische wegen vanuit het ommeland naar de binnenstad, waarlangs zich in de loop der tijd bebouwing met allerlei voorzieningen ontwikkelde. Panden hebben in de loop van de tijd allerlei functies gehad. Van woning, werkplaats tot de winkels zoals we die heden ten dage kennen. Het verhaal van de straat en van het pand is echter vaak onbekend. Maar is voor een consument die op zoek is naar beleving en authenticiteit kan het bijzonder relevant zijn. 

lees ook

Door: Frank Strolenberg, John Bardoel, Matthijs de Boer, Jaap-Evert Abrahamse, Menne Kosian

DELEN