Bibliotheek, ontmoetingsplek in de stad

Blog - 6 februari 2014

‘Architecten en andere bedreigingen’ kopt de NRC op 24 januari. Wat richten die architecten nu weer voor ellende aan? 
Het blijkt een recensie te zijn van een boek over bibliotheken, waarin wordt gemeld dat bibliothecarissen eeuwig strijd moeten voeren tegen architecten. Architecten die het alleen maar om de wow-factor zou gaan, en niet om waar het bij een bibliotheek echt om draait, namelijk het bewaren en conserveren van boeken.

In de huidige discussie over het voortbestaan van bibliotheken moet nou juist niet alleen aandacht worden gevestigd op die ouderwetse functie van de bibliotheek. Ons erfgoed moet natuurlijk serieus en veilig worden bewaard – en ontsloten, daar hebben we de Koninklijke Bibliotheek voor. Maar om de stadsbibliotheken een toekomst te bieden moet er meer gebeuren. Het is ook onterecht dat architecten worden afgeschilderd als bedreiging. Misschien zijn veel eerder die mensen die bij een bibliotheek alleen maar aan het bewaren van boeken denken de bedreiging. Zij klampen zich vast aan het verleden en daar is de bibliotheek niet mee te redden. Als het alleen om het bewaren en conserveren van boeken gaat gelden andere eisen, maar dat doet denken aan die tip voor het gaaf houden van de ouderwetse grammofoonplaat: draai hem nooit want daar slijt hij van…
De mythe dat architecten geen aandacht voor de behoeften van gebruikers van hun gebouwen zouden hebben, is misschien deels door henzelf gecreëerd – maar het is een mythe, die blijkbeer steeds opnieuw ontzenuwd moet worden. 

Hoeveel mensen die een bibliotheek in- of uitlopen hebben een boek bij zich? Dat is maar een klein percentage. Velen komen er blijkbaar voor iets anders. De bieb is een plek waar mensen in aanraking komen met literatuur, met cultuur in het algemeen, een plek waar mensen elkaar treffen. Een huiskamer van de stad. Ontmoeting is de verzamelterm. Een attractieve, aangename plek om te verblijven, met een veelheid aan mogelijkheden, vrijblijvend, kosteloos, geklimatiseerd, levendig maar toch rustig.

In hoeverre daarvoor een ‘wow-factor’ ingezet wordt is dan nog een vraag, maar daar gaat het in elk geval niet in eerste instantie om. Een spectaculair gebouw kan wel helpen de bieb ‘op de kaart te zetten’, en daar dragen architecten zeker nuttig aan bij zoals MVRDV in Spijkenisse en OMA in Seattle. Andere actuele voorbeelden van prima nieuwe bibiliotheken zijn die van Jo Coenen in Amsterdam, en die van Meyer en van Schooten in Almere, Richard Meier in Den Haag, Broek&Bakema in Rotterdam. Universiteitsbibliotheken vormen een andere categorie, maar ook de moeite waard: Mecanoo in Delft, Wiel Arets in Utrecht. Ga zo maar door. En internationaal/architectuurhistorisch: Henry vd Velde in Gent… Labrouste in Parijs… Architecten als Aalto (Seinajoki, Viipuri, Rovaniemi) en Asplund (Stockholm) hebben de bibliotheek een grote dienst bewezen. Ze hebben de bibliotheek de 20e eeuw binnengeloodst, de psychologische drempel verlaagd en de bibliotheek van een heiligdom tot een voor ieder toegankelijke plek gemaakt.

De bibliotheek laat zien waar een stad voor staat als het gaat om cultuur, net als een schouwburg of een opera. Zowel visitekaartje als huiskamer.
De openbare bibliotheek is een dynamisch instituut dat gebaat is bij open, laagdrempelig toegankelijke, aantrekkelijke gebouwen op prima locaties in de steden. De dynamiek houdt ook in dat het inzetten van elektronische media niet wordt geschuwd. Die zijn voor het beschikbaar stellen van informatie en leesvoer ontzettend handig. Maar daarmee wordt de bibliotheek als gebouw niet overbodig. Van sociale media is inmiddels duidelijk dat ze de behoefte aan werkelijke ontmoetingen niet doen afnemen. De bieb biedt daar ruimte voor, letterlijk en figuurlijk, en in een ideale combinatie met informatie en cultuur.

Ons vertrouwde fijnmazige netwerk van openbare bibliotheken in de wijken, dicht bij de mensen, dicht bij de scholen, staat zwaar onder druk. Elke sluiting van een wijkbibliotheek is een drama. Daarom moet er innovatief, creatief, toekomstgericht worden nagedacht. Met minder vestigingen moeten bibliotheken straks meer doen. Internet helpt daarbij.

Maar goede gebouwen op strategisch gelegen plekken in de stad zijn onmisbaar. En leuk! Daar moeten het rijk, de gemeenten, en ook stedenbouwkundigen en architecten zich sterk voor maken. In de discussie over het voortbestaan en de vernieuwing van de bibliotheek moeten architecten zich niet als bedreiging laten afserveren. Integendeel, zij kunnen juist een katalysator zijn, door de ruimtelijke kwaliteit van wat nu al de ‘fysieke bibliotheek’ gaat heten tot onderwerp van gesprek te maken. Een ontmoetingsplek, daar moet je graag naar toe willen, ook omdat die in een aangenaam gebouw op een mooie plek is. Dat er ook veel boeken en andere ‘informatiedragers’ zijn, is mooi meegenomen. Dankbare ingrediënten voor fijne interieurs; publieke interieurs.*

Het recente wetsvoorstel voor uitbreiding van de taken van de bibliotheek is een kans. Een kans voor bibliotheken om zich te profileren met waar ze goed in zijn. En als er gebouwd (of getransformeerd) moet worden een kans voor architecten om te doen waar ze goed in zijn. Het is jammer dat de VNG het wetsvoorstel bekritiseert vanwege vermeende ‘overregulering’ – ongetwijfeld vanwege het alsmaar groeiende rijtje extra gemeentelijke taken zonder extra budget. Want ‘inhoudelijk’ is het wetsvoorstel natuurlijk juist goed en beschrijft het in feite wat veel openbare bibliotheken al lang doen: 
Ruimte bieden aan, en organiseren van debat en ontmoeting, en de kennismaking met kunst en cultuur. Ruimte maken voor ontmoeting, bij die taak voelen architect en stedenbouwkundige zich als een vis in het water.

 

*De betekenis van de bibliotheek voor de stad is beschreven in ‘Binnen in de stad, ontwerp en gebruik van publieke interieurs, p. 57-58 en p.114-123. Voor de stedenbouw is een plek waar boeken worden geconserveerd niet hetzelfde als een ontmoetingsplek – de locatie en bereikbaarheid van de onze Koninklijke bibliotheek bijvoorbeeld zou als openbare bibliotheek een dikke onvoldoende scoren.

TERUG

DELEN

GregorySeacy plaatste deze reactie om 06 april, 2023

Useful knowledge. Thanks! business plan writers nyc https://customthesiswritingservice.com who will write my essay for me https://domycollegehomeworkforme.com

Uw reactie plaatsen: